Załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18.12.2002r.

(poz.1974)

A. Uszkodzenia głowy

Procent

stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu

1.

Uszkodzenie powłok czaszki (bez uszkodzeń kostnych):

a) znaczne uszkodzenie powłok czaszki, rozległe, ściągające blizny – w zależności od rozmiaru

5 – 10

2. oskalpowanie

25

2.

Uszkodzenie kości sklepienia i podstawy czaszki (wgłobienia, szczeliny, fragmentacja) – zależnie od rozległości uszkodzeń

5 – 10

3.

Ubytek w kościach czaszki:

a) o średnicy poniżej 2,5 cm

7

b) o średnicy powyżej 2,5 cm – w zależności od rozmiarów

10 – 25

Uwaga: Jeżeli przy uszkodzeniach i ubytkach kości czaszki (poz. 2 i 3) występują jednocześnie uszkodzenia powłok czaszki (poz. 1), należy osobno oceniać stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku za uszkodzenia lub ubytki kości według poz. 2 lub 3 i osobno za uszkodzenia powłok czaszki według poz. 1.

4.

Powikłania towarzyszące uszkodzeniom wymienionym w poz. 1, 2, 3 w postaci: nawracającego się wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego, przewlekłego zapalenia kości, ropowicy podczepcowej leczonej operacyjnie, zakrzepicy powłok, przepukliny mózgowej – ocenia się dodatkowo – w zależności od rodzaju i stopnia powikłań

5 – 15

5.

Porażenia i niedowłady:

1. porażenie połowicze lub paraplegie (porażenia kończyn dolnych) uniemożliwiające samodzielne stanie i chodzenie
   0 – 1° wg Skali Lovette’a

100

2. głęboki niedowład połowiczy lub parapareza 2° wg Skali Lovette’a

60 – 80

3. średniego stopnia niedowład połowiczy lub parapareza kończyn dolnych 3° wg Skali Lovette’a

40 – 60

4. niewielki lub dyskretny niedowład połowiczy lub niedowład kończyn dolnych 4° wg Skali Lovette’a, dyskretny deficyt siły przy obecności zaburzeń napięcia mięśniowego, niedostateczności precyzji ruchów, itp.

5 – 35

5. monoparezy pochodzenia ośrodkowego:

• kończyna górna

wg Skali Lovette’a

0°

1 – 2°

3 – 4°

prawa

lewa

prawa

lewa

prawa

lewa

40

30

30 – 35

20 – 25

5 – 25

5 – 15

• kończyna dolna

wg Skali Lovette’a

0°

1 – 2°

3 – 4°

40

30

5 – 20

6.

Zespoły pozapiramidowe:

1. utrwalony zespół pozapiramidowy znacznie utrudniający sprawność ustroju i wymagający opieki innych osób

100

2. zespół pozapiramidowy naruszający sprawność ustroju z zaburzeniami mowy, napadami ocznymi itp.

80

3. zaznaczony zespół pozapiramidowy

30

7.

Zaburzenia równowagi pochodzenia móżdżkowego:

1. uniemożliwiające chodzenie i samodzielne funkcjonowanie

100

2. utrudniające chodzenie i sprawność ruchową w stopniu znacznym

70 – 80

3. miernego stopnia utrudnienie chodu i sprawności ruchowej

30 – 60

4. dyskretnie wpływający na sposób chodu i niewielkie upośledzenie zborności i precyzji ruchów

5 – 25

8.

Padaczka:

1. z licznymi napadami ze współistnieniem zaburzeń psychicznych, charakteropatii, otępienia wymagających opieki innej osoby

100

2. padaczka z zaburzeniami psychicznymi w zależności od ich nasilenia

30 – 70

3. padaczka bez zaburzeń psychicznych w zależności od częstości napadów

20 – 40

Uwaga: Podstawą rozpoznania padaczki są obserwacje przez lekarza napadu, typowe zmiany eeg., dokumentacja ambulatoryjna bądź szpitalna.

9.

Zaburzenia neurologiczne i psychiczne uwarunkowane organicznie (encefalopatie):

1. otępienie lub ciężkie zaburzenia zachowania i emocji uniemożliwiające samodzielną egzystencję

100

2. encefalopatie ze zmianami charakterologicznymi w zależności od stopnia

50 – 70

3. encefalopatie bez zmian charakterologicznych

30

Uwaga: Za encefalopatią poza zespołem psychoorganicznym przemawiają odchylenia przedmiotowe w stanie neurologicznym, zmiany w zapisie eeg. Encefalopatia powinna być potwierdzona badaniami dodatkowymi.

10.

Zaburzenia adaptacyjne będące następstwem urazów i wypadków, w których nie doszło do trwałych uszkodzeń OUN:

1. utrwalone nerwice związane z urazem czaszkowo-mózgowym

5 – 10

2. ujawnienie się psychozy w następstwie ciężkiego stresu

50 – 80

11.

Zaburzenia mowy:

1. afazja całkowita (sensoryczna lub sensoryczno-motoryczna) z agrafią i aleksją

80

2. afazja całkowita motoryczna

60

3. afazja znacznego stopnia utrudniająca porozumiewanie się

40

4. afazja nieznacznego stopnia

20

12.

Zespoły podwzgórzowe pourazowe (cukrzyca, moczówka prosta, nadczynność tarczycy i inne zaburzenia wewnątrzwydzielnicze pochodzenia ośrodkowego):

1. znacznie upośledzające czynność ustroju

60

2. nieznacznie upośledzające czynność ustroju

30

13.

Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwów ruchowych gałki ocznej:

1. nerwu okoruchowego:

w zakresie mięśni wewnętrznych oka – w zależności od stopnia uszkodzenia

5 – 15

w zakresie mięśni zewnętrznych oka – w zależności od stopnia uszkodzenia

10 – 30

2. nerwu bloczkowego

3

3. nerwu odwodzącego – w zależności od stopnia uszkodzenia

1 – 15

14.

Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu trójdzielnego – w zależności od stopnia uszkodzenia

10 – 20

15.

Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu twarzowego – w zależności od stopnia uszkodzenia

10 – 20

16.

Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwów językowo-gardłowego i błędnego – w zależności od stopnia zaburzeń mowy, połykania, oddechu, krążenia i funkcji przewodu pokarmowego.

10 – 50

17.

Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu dodatkowego – w zależności od stopnia uszkodzenia

5 – 15

18.

Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu podjęzykowego – w zależności od stopnia uszkodzenia

10 – 20

B. Uszkodzenia twarzy

19.

Uszkodzenia powłok twarzy (blizny i ubytki):

1. oszpecenia bez zaburzeń funkcji – w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłokach twarzy

1 – 10

2. oszpecenia z miernymi zaburzeniami funkcji – w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłokach twarzy oraz stopnia zaburzeń funkcji

10 – 30

3. oszpecenia połączone z dużymi zaburzeniami funkcji (przyjmowanie pokarmów, zaburzenia oddychania, mowy, ślinotok i zaburzenia funkcji powiek itp.) – w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłokach twarzy oraz stopnia zaburzeń funkcji

30 – 60

20.

Uszkodzenia nosa:

1. uszkodzenie nosa bez zaburzeń oddychania i powonienia – zależnie od rozległości uszkodzenia

1 – 10

2. uszkodzenie nosa z zaburzeniami oddychania – zależnie od rozległości uszkodzenia i stopnia zaburzeń oddychania

5 – 20

3. uszkodzenie nosa z zaburzeniami oddychania i powonienia – w zależności od stopnia zaburzeń w oddychaniu i powonieniu

10 – 25

4. utrata powonienia w następstwie uszkodzenia przedniego dołu czaszkowego

5

5. utrata nosa w całości (łącznie z kośćmi nosa)

30

21.

Utrata zębów:

1. siekacze i kły – za każdy ząb

1

2. pozostałe zęby począwszy od dwóch – za każdy ząb (niezależnie od zaprotezowania)

1

22.

Utrata części szczęki lub żuchwy (łącznie z oszpeceniem i utratą zębów) – staw rzekomy – zależnie od rozległości ubytków, stanu odżywiania i powikłań

15 – 30

23.

Utrata szczęki (łącznie z oszpeceniem i utratą zębów):

1. szczęki

40

2. żuchwy

50

24.

Złamania szczęki i/lub żuchwy wygojone z przemieszczeniem odłamów:

1. bez zaburzeń czynności stawu żuchwowo – skroniowego – w zależności od stopnia zniekształcenia i rozwarcia szczęk

1 – 5

2. z zaburzeniami czynności stawu żuchwowo – skroniowego – w zależności od stopnia zaburzeń żucia i rozwarcia szczęk

5 – 10

25.

Ubytek podniebienia:

1. z zaburzeniami mowy i połykania – w zależności od stopnia zaburzeń

10 – 30

2. z dużymi zaburzeniami mowy i połykania – w zależności od stopnia zaburzeń

25 – 40

26.

Ubytki języka:

1. bez zaburzeń mowy i połykania

3

2. z zaburzeniami mowy i połykania – w zależności od stopnia zaburzeń

5 – 15

3. z dużymi zaburzeniami mowy – w zależności od stopnia zaburzeń

15 – 40

4. całkowita utrata języka

50

C. Uszkodzenia narządu wzroku

27.

1. przy obniżeniu ostrości wzroku lub utracie wzroku jednego lub obojga oczu stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu określa się według następującej tabeli:

Ostrość wzroku

oka prawego

Ostrość

wzroku

oka lewego

1,0

(10/10)

0,9

(9/10)

0,8

(8/10)

0,7

(7/10)

0,6

(6/10)

0,5

(1/2)

0,4

(4/10)

0,3

(3/10)

0,2

(2/10)

0,1

(1/10)

0

Procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu

1,0

(10/10)

0

2,5

5

7,5

10

12,5

15

20

25

30

35

0,9

(9/10)

2,5

5

7,5

10

12,5

15

20

25

30

35

40

0,8

(8/10)

5

7,5

10

12,5

15

20

25

30

35

40

45

0,7

(7/10)

7,5

10

12,5

15

20

25

30

35

40

45

50

0,6

(6/10)

10

12,5

15

20

25

30

35

40

45

50

55

0,5

(1/2)

12,5

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

0,4

(4/10)

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

0,3

(3/10)

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

0,2

(2/10)

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

80

0,1

(1/10)

30

35

40

45

50

55

60

65

70

80

90

0

35

40

45

50

55

60

65

70

80

90

100

Uwaga: Ostrość wzroku zawsze określa się po korekcji szkłami zarówno przy zmętnieniu rogówki lub soczewki, jak i przy współistnieniu uszkodzenia siatkówki lub nerwu wzrokowego.

2. utrata wzroku jednego oka z jednoczesnym wyłuszczeniem gałki ocznej

38

28.

Porażenie nastawności (akomodacji) – przy zastosowaniu szkieł poprawczych:

1. jednego oka

15

2. obojga oczu

30

29.

Uszkodzenia gałki ocznej wskutek urazów tępych

1. rozdarcie naczyniówki jednego oka

wg tabeli ostrości wzroku (poz. 27a)

2. zapalenie naczyniówki i siatkówki jednego oka, powodujące zaburzenia widzenia środkowego lub obwodowego

„

3. przedziurawienie plamki żółtej jednego oka

„

4. zanik nerwu wzrokowego

„

30.

Uszkodzenia gałki ocznej wskutek urazów drążących

1. blizny rogówki lub twardówki (garbiak twardówki)

wg tabeli ostrości wzroku (poz. 27a)

2. zaćma urazowa (uszkodzenie soczewki)

„

3. ciało obce wewnątrzgałkowe powodujące obniżenie ostrości wzroku

„

31.

Uszkodzenia gałki ocznej wskutek urazów chemicznych i termicznych (oparzenia itp.)

wg tabeli ostrości wzroku (poz. 27a)

32.

Koncentryczne zwężenie pola widzenia ocenia się według niżej podanej tabeli:

Zwężenie do

Przy nie naruszonym drugim oku

W obojgu oczach

Przy ślepocie drugiego oka

60^o

0

0

35%

50^o

5%

15%

45%

40^o

10%

25%

55%

30^o

15%

50%

70%

20^o

20%

80%

85%

10^o

25%

90%

95%

Poniżej 10^o

35%

95%

100%

33.

Połowicze niedowidzenia:

1. dwuskroniowe

60

2. dwunosowe

30

3. jednoimienne

25

4. jednoimienne górne

10

5. jednoimienne dolne

40

34.

Utrata funkcji soczewki po operacyjnym usunięciu zaćmy pourazowej, bezsoczewkowość pourazowa, przy braku jednoczesnego pojedynczego widzenia obuocznego:

a) w jednym oku

25

b) w obojgu oczach

40

35.

Usunięcie zaćmy pourazowej ze wszczepieniem sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej:

1. w jednym oku

15

2. w obojgu oczach

30

36.

Zaburzenia w drożności przewodów łzowych (łzawienie)

a) w jednym oku

10

b) w obojgu oczach

15

37.

Odwarstwienie siatkówki jednego oka – oceniać według tabeli ostrości wzroku poz. 27a) oraz według tabeli koncentrycznego zwężenia pola widzenia poz. 32.

38.

Jaskra – oceniać według tabeli ostrości wzroku (poz. 27a) oraz według tabeli koncentrycznego zwężenia pola widzenia (poz. 32), z tym zastrzeżeniem, że ogólny procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu nie może wynosić więcej niż 35% za jedno oko i 100% za oboje oczu.

39.

Wytrzeszcz tętniący – w zależności od stopnia

50 – 100

40.

Zaćma urazowa

wg. tabeli ostrości wzroku (poz. 27a)

41.

Przewlekłe zapalenie spojówek

10

D. Uszkodzenia narządu słuchu

42.

Przy upośledzeniu ostrości słuchu procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu określa się według niżej podanej tabeli:

Obliczanie procentowego uszczerbku na zdrowiu z tytułu utraty słuchu wg Rosera
(w mod.)

Ucho prawe

Ucho lewe

0 – 25 dB

26 – 40 dB

41 – 70 dB

Pow. 70 dB

0 – 25 dB

0%

5%

10%

20%

26 – 40 dB

5%

15%

20%

30%

41 – 70 dB

10%

20%

30%

40%

pow. 70 dB

20%

30%

40%

50%

Uwaga: oblicza się średnią dla ucha prawego i lewego oddzielnie dla 500, 1000 i 2000 Hz.

43.

Urazy małżowiny usznej:

1. utrata części małżowiny

5

2. zniekształcenie małżowiny (blizny, oparzenia i odmrożenia) – w zależności od stopnia

5 – 10

3. utrata jednej małżowiny

15

4. utrata obu małżowin

25

44.

Zwężenie lub zarośnięcie zewnętrznego przewodu słuchowego:

oceniać wg. tabeli ostrości słuchu (poz. 42)

a) jednostronne z osłabieniem lub przytępieniem słuchu

„

b) obustronne z osłabieniem lub przytępieniem słuchu

„

45.

Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego:

a) jednostronne

5

b) obustronne

10

46.

Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego powikłane perlakiem, próchnicą kości lub polipem ucha – w zależności od stopnia powikłań:

1. jednostronne

5 – 15

2. obustronne

10 – 20

47.

Uszkodzenie ucha środkowego w następstwie złamania kości skroniowej z upośledzeniem słuchu

oceniać wg. tabeli ostrości słuchu (poz. 42)

48.

Uszkodzenie ucha wewnętrznego:

1. z uszkodzeniem części słuchowej

oceniać wg. tabeli ostrości słuchu (poz. 42)

2. z uszkodzeniem części statycznej – w zależności od stopnia uszkodzenia

20 – 50

3. z uszkodzeniem części słuchowej i statycznej – w zależności od stopnia uszkodzenia

30 – 60

49.

Uszkodzenie nerwu twarzowego łącznie z pęknięciem kości skalistej:

1. jednostronne – w zależności od stopnia uszkodzenia

25 – 40

2. dwustronne

60

E. Uszkodzenia szyi, krtani, tchawicy i przełyku

50.

Uszkodzenie gardła z upośledzeniem funkcji

5 – 25

51.

Uszkodzenie lub zwężenie krtani pozwalające na obchodzenie się bez rurki tchawiczej – w zależności od stopnia zwężenia

10 – 30

52.

Uszkodzenie krtani, powodujące konieczność stałego noszenia rurki tchawiczej:

1. z zaburzeniami głosu – w zależności od stopnia

35 – 50

2. z bezgłosem

60

53.

Uszkodzenie tchawicy – w zależności od stopnia jej zwężenia

20 – 60

54.

Uszkodzenie przełyku powodujące:

1. częściowe trudności w odżywianiu – w zależności od stopnia upośledzenia stanu odżywienia

10 – 30

2. odżywianie tylko płynami

50

3. całkowitą niedrożność przełyku ze stałą przetoką żołądkową

80

55.

Uszkodzenia tkanek miękkich (skóry i mięśni) szyi z ograniczeniem ruchomości szyi – w zależności od stopnia uszkodzenia i ustawienia głowy

10 – 30

Uwaga: Uszkodzenia tkanek miękkich z jednoczesnym uszkodzeniem kręgosłupa szyjnego należy oceniać według poz. 89.

F. Uszkodzenia klatki piersiowej i ich następstwa

56.

Blizny powłok klatki piersiowej ograniczające ruchomość klatki piersiowej – w zależności od stopnia ograniczenia ruchomości klatki piersiowej

10 – 30

57.

Utrata gruczołu piersiowego w części lub w całości

10 – 25

58.

Uszkodzenie przynajmniej 2 żeber (złamanie itp.):

1. z obecnością zniekształceń klatki piersiowej i bez zmniejszenia pojemności życiowej płuc

10

2. z obecnością zniekształceń klatki piersiowej i zmniejszenia pojemności życiowej płuc – w zależności od stopnia zmniejszenia pojemności życiowej

15 – 25

59.

Złamanie mostka ze zniekształceniami

10

60.

Zapalenie kości (przetoki) żeber lub mostka

20

61.

Uszkodzenia płuc i opłucnej (zrosty opłucnowe, uszkodzenia tkanki płucnej, ubytki tkanki płucnej, ciała obce itp.):

a) bez niewydolności oddechowej

10

b) z niewydolnością oddechową – w zależności od stopnia

20 – 40

62.

Uszkodzenia tkanki płucnej powikłane przetokami, ropniem płuc – w zależności od stopnia niewydolności oddechowej

40 – 80

Uwaga: Przy orzekaniu według pozycji 61 i 62 stopień uszkodzenia tkanki płucnej i niewydolności oddechowej potwierdzić badaniem spirometrycznym i badaniem rentgenowskim.

63.

Uszkodzenie serca lub osierdzia:

1. z wydolnym układem krążenia

10

2. z objawami względnej wydolności układu krążenia

30

3. z objawami niewydolności krążenia – w zależności od stopnia niewydolności

40 – 90

Uwaga: Stopień uszkodzenia serca oceniać należy na podstawie badania radiologicznego, elektrokardiograficznego i badania ECHO.

64.

Przepukliny przeponowe – w zależności od stopnia zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego, oddychania i krążenia

20 – 40

G. Uszkodzenia brzucha i ich następstwa

65.

Uszkodzenia powłok jamy brzusznej (przepukliny urazowe, wysiłkowe, przetoki itd.) – w zależności od umiejscowienia i rozmiarów uszkodzenia powłok jamy brzusznej

5 – 30

Uwaga:

1. Za przepukliny urazowe uważa się przepukliny spowodowane pourazowym uszkodzeniem powłok brzusznych (np. po rozerwaniu mięśni powłok brzusznych).

2. Za przepukliny tzw. wysiłkowe uważa się przepukliny spowodowane nagłym wysiłkiem fizycznym lub gwałtownym ruchem.

66.

Uszkodzenie żołądka, jelit i sieci:

1. bez zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego i przy dostatecznym stanie odżywienia

10

2. z zaburzeniami trawienia i niedostatecznym stanem odżywienia – w zależności od stopnia zaburzeń i stanu odżywienia

15 – 50

67.

Przetoki jelitowe, kałowe i odbyt sztuczny – w zależności od stopnia zanieczyszczania się i zmian zapalnych tkanek otaczających przetokę:

1. jelita cienkiego

30 – 80

2. jelita grubego

20 – 50

68.

Przetoki okołoodbytnicze

15

69.

Uszkodzenie zwieracza odbytu, powodujące stałe, całkowite nietrzymanie kału i gazów

60

70.

Wypadnięcie odbytnicy – w zależności od stopnia wypadnięcia

10 – 30

71.

Utrata śledziony

1. bez większych zmian w obrazie krwi

15

2. ze zmianami w obrazie krwi lub i ze zrostami otrzewnowymi

30

72.

Uszkodzenia wątroby, dróg żółciowych lub trzustki:

1. bez zaburzeń ich czynności

5 – 10

2. z zaburzeniami ich czynności w zależności od stopnia

20 – 60

H. Uszkodzenia narządów moczowopłciowych

73.

Uszkodzenie jednej nerki lub obu nerek powodujące upośledzenie ich funkcji – w zależności od stopnia

10 – 25

74.

Utrata jednej nerki przy drugiej zdrowej i prawidłowo działającej

35

75.

Utrata jednej nerki przy upośledzeniu funkcjonowania drugiej nerki – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji pozostałej nerki

40 – 75

76.

Uszkodzenie moczowodu powodujące zwężenie jego światła

20

77.

Uszkodzenie pęcherza – w zależności od stopnia zmniejszenia jego pojemności, zaburzeń w oddawaniu moczu, przewlekłych stanów zapalnych

10 – 30

78.

Przetoki dróg moczowych i pęcherza moczowego – w zależności od stopnia stałego zanieczyszczania się moczem

20 – 50

79.

Zwężenie cewki moczowej:

1. powodujące trudności w oddawaniu moczu

15

2. z nietrzymaniem lub zaleganiem moczu

30 – 50

3. z nietrzymaniem lub zaleganiem moczu z powikłaniami

50 – 60

80.

Utrata prącia

40

81.

Częściowa utrata prącia

20

82.

Utrata jednego jądra lub jajnika

20

83.

Utrata obu jąder lub obu jajników

40

84.

Wodniak jądra

10

85.

Utrata macicy:

a) w wieku do 50 lat

40

b) w wieku powyżej 50 lat

20

86.

Uszkodzenie krocza powodujące wypadnięcie narządów rodnych:

a) pochwy

10

b) pochwy i macicy

30

I. Ostre zatrucia i ich następstwa

(Orzekać nie wcześniej niż po 6 miesiącach)

87.

Nagłe zatrucie gazami lub/i substancjami (z wyjątkiem zatruć pokarmowych):

1. ze stwierdzoną utratą przytomności, lecz bez wtórnych powikłań

10

2. powodujące uszkodzenie układu krwiotwórczego i narządów wewnętrznych (rozedma, przewlekły nieżyt krtani, tchawicy i oskrzeli) – w zależności od stopnia uszkodzenia

10 – 25

Uwaga: Uszkodzenia układu nerwowego spowodowane nagłym zatruciem gazami należy oceniać według odpowiednich pozycji dotyczących układu nerwowego.

88.

Nagłe zatrucie pokarmami powodujące uszkodzenie narządów miąższowych przewodu pokarmowego – w zależności od stopnia uszkodzenia

5 – 15

Uwaga:

1. Uszkodzenia układu nerwowego wskutek nagłych zatruć pokarmowych należy oceniać według odpowiednich pozycji dotyczących układu nerwowego.

2. Zatrucie włośniami nie pozostawia w zasadzie trwałych następstw.

J. Uszkodzenia kręgosłupa, rdzenia kręgowego i ich następstwa

89.

Uszkodzenia kręgosłupa w odcinku szyjnym:

1. ograniczenie ruchomości w zakresie rotacji lub zginania powyżej 20 stopni

15

2. całkowite zesztywnienie

35

3. całkowite zesztywnienie z niekorzystnym ustawieniem głowy

50

90.

Uszkodzenie kręgosłupa w odcinku piersiowym i lędźwiowym:

1. ograniczenie ruchomości w zakresie rotacji powyżej 20 stopni lub zginania do 50 cm

15

2. całkowite zesztywnienie

25

3. całkowite zesztywnienie z niekorzystnym ustawieniem tułowia

40

91.

Izolowane uszkodzenia wyrostków poprzecznych, wyrostków ościstych – w zależności od ich liczby i zaburzeń funkcji

3 – 10

92.

Uszkodzenia kręgosłupa powikłane zapaleniem kręgów, obecnością ciała obcego itp. ocenia się według poz. 89 – 91, zwiększając stopień uszczerbku na zdrowiu

10

93.

Uszkodzenia rdzenia kręgowego:

1. przy objawach poprzecznego przecięcia rdzenia z całkowitym porażeniem lub niedowładem dużego stopnia dwóch lub czterech kończyn

100

2. niedowład kończyn dolnych bez uszkodzenia górnej części rdzenia (kończyn górnych), umożliwiający poruszanie się za pomocą dwóch lasek

70

3. niedowład kończyn dolnych umożliwiający poruszanie się o jednej lasce

40

4. porażenie całkowite obu kończyn górnych z zanikami mięśniowymi, zaburzeniami czucia i zmianami troficznymi bez porażenia kończyn dolnych (po wylewie śródrdzeniowym)

100

5. niedowład znacznego stopnia obu kończyn górnych znacznie upośledzający czynność kończyn (po wylewie śródrdzeniowym)

70

6. niedowład nieznacznego stopnia obu kończyn górnych (po wylewie śródrdzeniowym)

30

7. zaburzenia ze strony zwieraczy i narządów płciowych bez niedowładów (zespół stożka końcowego)

40

8. zaburzenia czucia, zespoły bólowe bez niedowładów – w zależności od stopnia zaburzeń

10 – 30

94.

Urazowe zespoły korzonkowe (bólowe, ruchowe, czuciowe lub mieszane) – w zależności od stopnia:

1. szyjne

5 – 20

2. piersiowe

5 – 10

3. lędźwiowo-krzyżowe

5 – 25

4. guziczne

5

K. Uszkodzenia miednicy

95.

Utrwalone rozejście się spojenia łonowego lub rozerwanie stawu krzyżowo-biodrowego – w zależności od stopnia przemieszczenia i zaburzeń chodu

10 – 35

96.

Złamanie miednicy z przerwaniem obręczy biodrowej jedno- lub wielomiejscowe – w zależności od zniekształcenia i upośledzenia chodu:

1. w odcinku przednim (kość łonowa, kulszowa)

5 – 20

2. w odcinku przednim i tylnym (typ Malgaigne’a)

15 – 45

97.

Złamanie dna panewki – w zależności od upośledzenia funkcji stawu i zmian zniekształcających:

1. bez zwichnięcia centralnego

10 – 20

2. ze zwichnięciem centralnym

20 – 40

98.

Izolowane złamanie miednicy (talerz biodrowy, kolce biodrowe, guz kulszowy) – w zależności od zniekształcenia i zaburzeń funkcji

5 – 20

Uwaga: Towarzyszące uszkodzenia narządów miednicy i objawy neurologiczne ocenia się dodatkowo według pozycji dotyczących odpowiednich uszkodzeń narządów miednicy lub uszkodzeń neurologicznych.

L. Uszkodzenia kończyny górnej

Uwaga: Przy uszkodzeniach kończyn górnych u osób leworęcznych stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu ustala się według zasad przewidzianych w tabeli, przyjmując dla uszkodzeń ręki prawej procenty ustalone dla ręki lewej, a dla uszkodzenia ręki lewej procenty ustalone dla ręki prawej.

Łopatka

99.

Złamanie łopatki:

1. wygojone złamanie łopatki z nieznacznym przemieszczeniem bez większych zaburzeń funkcji kończyny

5

2. wygojone z przemieszczeniem i znacznym ograniczeniem funkcji kończyny w zależności od stopnia

lewa

10 – 40

5 – 30

Uwaga: Normy pozycji 99 uwzględniają również ewentualne powikłania neurologiczne.

Obojczyk

100.

Wadliwe wygojone złamanie obojczyka – w zależności od stopnia zniekształcenia i ograniczenia ruchów

prawy

lewy

5 – 25

5 – 20

101.

Staw rzekomy obojczyka ograniczający ruchy kończyny

prawy

lewy

25

20

102.

Zwichnięcie stawu obojczykowo-barkowego lub obojczykowo-mostkowego – w zależności od ograniczenia ruchów, upośledzenia zdolności dźwigania i stopnia zniekształcenia

prawy

lewy

5 – 25

5 – 20

103.

Uszkodzenia obojczyka powikłane przewlekłym zapaleniem kości i obecnością ciał obcych ocenia się według pozycji 100 – 102, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu o:

5

Uwaga: Przy współistniejących powikłaniach neurologicznych należy stosować ocenę według pozycji dotyczących uszkodzeń odpowiednich odcinków kończyny – w zależności od stopnia wypadnięcia funkcji.

Bark

104.

Przewlekłe zmiany stawu barkowego – w zależności od stopnia ograniczenia funkcji i przykurczu

prawy

lewy

5 – 30

5 – 25

105.

Zastarzałe nie odprowadzone zwichnięcie stawu barkowego – w zależności od zakresu ruchów i ustawienia kończyny

prawy

lewy

20 – 30

15 – 30

106.

Nawykowe zwichnięcia barku potwierdzone dokumentacją medyczną

prawy

lewy

25

20

107.

Staw cepowy w następstwie pourazowych ubytków kości – w zależności od zaburzeń funkcji

prawy

lewy

25 – 40

20 – 35

Uwaga: Staw wiotki z powodu porażeń ocenia się według norm neurologicznych.

108.

Zesztywnienie stawu barkowego:

1. w ustawieniu czynnościowo korzystnym (w odwiedzeniu około 70^o, antepozycja 35^o i rotacja zewnętrzna około 25^o) w zależności od ustawienia i funkcji

prawy

lewy

20 – 35

15 – 30

2. w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym

prawy

lewy

40

35

109.

Bliznowaty przykurcz stawu barkowego w zależności od zaburzeń czynności stawu

prawy

lewy

5 – 15

5 – 10

110.

Uszkodzenie barku powikłane przewlekłym zapaleniem kości, obecnością ciał obcych, przetokami i zmianami neurologicznymi ocenia się według pozycji 104-109, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu – w zależności od stopnia powikłań i upośledzenia funkcji

prawy

lewy

5 – 35

5 – 25

111.

Utrata kończyny w barku

lewa

75

70

112.

Utrata kończyny wraz z łopatką

lewa

80

75

Ramię

113.

Złamanie kości ramiennej – w zależności od zmian wtórnych i upośledzenia funkcji kończyny:

1. z niewielkim przemieszczeniem i zaburzeniem osi

prawa

lewa

5 – 15

5 – 10

2. ze znacznym przemieszczeniem i skróceniem

prawa

lewa

15 – 30

10 – 25

3. złamania powikłane przewlekłym zapaleniem kości, przetokami, brakiem zrostu, stawem rzekomym, ciałami obcymi i zmianami neurologicznymi

prawa

lewa

30 – 55

25 – 50

114.

Uszkodzenia mięśni, ścięgien i ich przyczepów w zależności od zmian wtórnych i upośledzenia funkcji:

1. mięśnia dwugłowego

prawa

lewa

5 – 15

5 – 10

2. uszkodzenia innych mięśni ramienia

prawa

lewa

5 – 20

5 – 15

115.

Utrata kończyny w obrębie ramienia:

1. z zachowaniem tylko 1/3 bliższej kości ramiennej

prawa

lewa

70

65

2. przy dłuższych kikutach

prawa

lewa

65

60

116.

Przepukliny mięśniowe ramienia

3

Staw łokciowy

117.

Złamanie obwodowej nasady kości ramiennej – w zależności od zaburzeń osi i ograniczenia ruchów w stawie łokciowym:

1. bez większych przemieszczeń, zniekształceń i ograniczenia ruchomości

prawa

lewa

5 – 15

5 – 10

2. z dużym zniekształceniem i ze znacznym przykurczem

prawa

lewa

15 – 30

10 – 25

118.

Zesztywnienie stawu łokciowego:

1. w zgięciu zbliżonym do kąta prostego i z zachowanymi ruchami obrotowymi przedramienia (75^o-110^o)

prawy

lewy

30

25

2. z brakiem ruchów obrotowych

prawy

lewy

35

30

3. w ustawieniu wyprostnym lub zbliżonym (160^o-180^o)

prawy

lewy

50

45

4. w innych ustawieniach – zależnie od przydatności czynnościowej kończyny

prawy

lewy

30 – 45

25 – 40

119.

Przykurcz w stawie łokciowym – w zależności od zakresu zgięcia, wyprostu i stopnia zachowania ruchów obrotowych przedramienia:

1. przy niemożności zgięcia do 90°

prawy

lewy

10 – 30

5 – 25

2. przy możliwości zgięcia ponad kąt prosty

prawy

lewy

5 – 20

5 – 15

Uwaga: Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie stawu łokciowego należy oceniać według pozycji 117 – 119.

120.

Cepowy staw łokciowy – w zależności od stopnia wiotkości i stanu mięśni

prawy

lewy

15 – 30

10 – 25

121.

Uszkodzenia stawu łokciowego powikłane przewlekłym stanem zapalnym, przetokami, ciałami obcymi itp. ocenia się według pozycji 117-120, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu o:

5

Przedramię

122.

Złamania w obrębie dalszych nasad jednej lub obu kości przedramienia, powodujące ograniczenia ruchomości nadgarstka i zniekształcenia – w zależności od stopnia zaburzeń czynnościowych:

1. ze zniekształceniem

prawy

lewy

5 – 15

5 – 10

2. ze znacznym zniekształceniem, dużym ograniczeniem ruchomości i zmianami wtórnymi (troficzne, krążeniowe itp.)

prawy

lewy

15 – 25

10 – 20

123.

Złamania trzonów jednej lub obu kości przedramienia – w zależności od przemieszczeń, zniekształceń i zaburzeń czynnościowych:

1. ze zniekształceniem i zaznaczonymi zaburzeniami funkcji

prawe

lewe

5 – 15

3 – 10

2. ze znacznym zniekształceniem, dużym ograniczeniem

ruchomości i zmianami wtórnymi (troficzne, krążeniowe itp.)

prawe

lewe

15 – 35

10 – 30

124.

Staw rzekomy kości promieniowej

prawy

lewy

30

25

125.

Staw rzekomy kości łokciowej

prawy

lewy

20

15

126.

Brak zrostu, staw rzekomy obu kości przedramienia

prawe

lewe

40

35

127.

Uszkodzenie przedramienia powikłane przewlekłym zapaleniem kości, przetokami, obecnością ciał obcych, ubytkiem tkanki kostnej i zmianami neurologicznymi ocenia się według pozycji 122-126, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w zależności od stopnia powikłań

5 – 15

128.

Utrata kończyny w obrębie przedramienia – w zależności od charakteru kikuta i jego przydatności do oprotezowania

prawa

lewa

55 – 65

50 – 60

129.

Utrata przedramienia w sąsiedztwie stawu nadgarstkowego

prawe

lewe

55

50

Nadgarstek

130.

Ograniczenia ruchomości w obrębie nadgarstka w następstwie jego uszkodzeń (skręcenia, zwichnięcia, złamania kości nadgarstka, martwice aseptyczne tych kości) – w zależności od ustawienia, zakresu ruchów, objawów bólowych i troficznych oraz funkcji palców:

1. ograniczenie ruchomości

prawy

lewy

5 – 10

3 – 8

2. ograniczenie ruchomości dużego stopnia

prawy

lewy

10 – 20

8 – 15

3. ograniczenia ruchomości dużego stopnia z ustawieniem ręki czynnościowo niekorzystnym

prawy

lewy

20 – 30

15 – 25

131.

Całkowite zesztywnienie w obrębie nadgarstka:

1. w ustawieniu czynnościowo korzystnym – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji dłoni i palców

prawy

lewy

15 – 30

10 – 25

2. w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym –w zależności od stopnia upośledzenia funkcji dłoni i palców

prawy

lewy

25 – 45

20 – 40

132.

Uszkodzenia nadgarstka powikłane głębokimi, trwałymi zmianami troficznymi, przewlekłym ropnym zapaleniem kości nadgarstka, przetokami i zmianami neurologicznymi ocenia się według pozycji 130 i 131, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w zależności od stopnia powikłań o:

1 – 10

133.

Utrata ręki na poziomie nadgarstka

prawa

lewa

55

50

Ł. śródręcze i palce

Kciuk

134.

Złamania i zwichnięcia kciuka (pierwszej kości śródręcza i paliczków kciuka) – w zależności od ustawienia, zniekształcenia i stopnia zaburzeń funkcji kciuka:

1. z przemieszczeniem

prawy

lewy

5 – 10

3 – 8

2. z dużym przemieszczeniem i zniekształceniem

prawy

lewy

10 – 20

8 – 15

Uwaga: Przy ocenie stopnia zaburzeń czynności kciuka należy brać pod uwagę przede wszystkim zdolność przeciwstawienia i chwytu.

135.

Utraty w obrębie kciuka:

1. utrata opuszki

prawy

lewy

5

3

2. utrata paliczka paznokciowego

prawy

lewy

10

8

3. utrata paliczka paznokciowego z częścią paliczka podstawowego (do 2/3 długości paliczka)

prawy

lewy

15

10

4. utrata paliczka paznokciowego i paliczka podstawowego poniżej 2/3 długości lub utrata obu paliczków bez kości śródręcza

prawy

lewy

20

15

5. utrata obu paliczków z kością śródręcza

prawy

lewy

30

25

136.

Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie kciuka (blizny, uszkodzenia ścięgnien, zniekształcenia, przykurcze stawów, zesztywnienia, zmiany troficzne, czuciowe itp.) – powodujące:

1. ograniczenie funkcji

prawy

lewy

3 – 10

1 – 8

2. znaczne ograniczenie funkcji

prawy

lewy

10 – 20

8 – 15

3. upośledzenie funkcji graniczące z następstwami utraty kciuka

prawy

lewy

20 – 30

15 – 25

Palec wskazujący

137.

Utraty w obrębie palca wskazującego:

1. utrata opuszki

prawy

lewy

5

3

2. utrata paliczka paznokciowego

prawy

lewy

7

5

3. utrata paliczka paznokciowego z 1/3 dalszą paliczka środkowego

prawy

lewy

8

5

4. utrata paliczka paznokciowego i środkowego powyżej 1/3

prawy

lewy

12

10

5. utrata trzech paliczków

prawy

lewy

17

15

6. utrata palca wskazującego z kością śródręcza

prawy

lewy

23

20

138.

Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie palca wskazującego oraz II kości śródręcza (blizny, uszkodzenia ścięgien, zniekształcenia, przykurcze stawów, zesztywnienia, zmiany troficzne, czuciowe itp.) – powodujące:

1. ograniczenie funkcji – w zależności od stopnia

prawy

lewy

3 – 8

1 – 5

2. znaczne ograniczenie funkcji – w zależności od stopnia

prawy

lewy

8 – 12

5 – 10

3. bezużyteczność palca graniczącą z utratą wskaziciela

prawy

lewy

17

15

Palec trzeci, czwarty i piąty

139.

Utrata całego paliczka lub części paliczka:

1. palca trzeciego i czwartego – za każdy paliczek

prawy

lewy

3

2

2. palca piątego – za każdy paliczek

prawy

lewy

1

1

140.

Utrata palców III,IV lub V z kością śródręcza

prawy

lewy

12

8

141.

Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie palców III, IV, V i odpowiednich kości śródręcza (blizny, uszkodzenia ścięgien, zniekształcenia, przykurcze stawów, zesztywnienia, zmiany troficzne, czuciowe itp.) – powodujące:

1. ograniczenie funkcji palca – w zależności od stopnia

prawy

lewy

2

1

2. znaczne ograniczenie funkcji palca – w zależności od stopnia

prawy

lewy

4

3

3. bezużyteczność palca granicząca z utratą

prawy

lewy

7

5

Uwaga: Przy uszkodzeniach obejmujących większą liczbę palców globalna ocena musi być niższa niż całkowita utrata tych palców i odpowiadać stopniowi użyteczności ręki. Uszkodzenia obejmujące wszystkie palce z pełną utratą użyteczności ręki nie mogą przekroczyć dla ręki prawej 55% a dla lewej 50%.

13. Uszkodzenia kończyny dolnej

B i o d r o

142.

Utrata kończyny dolnej przez wyłuszczenie jej w stawie biodrowym lub odjęcie w okolicy podkrętarzowej

85

143.

Przykurcze i ograniczenia ruchów w stawie biodrowym w następstwie uszkodzeń tkanek miękkich – w zależności od stopnia

5 – 25

144.

Zesztywnienie stawu biodrowego – w zależności od ustawienia i wtórnych zaburzeń statyki i dynamiki:

1. w ustawieniu czynnościowo korzystnym

20 – 35

2. w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym

30 – 60

145.

Inne następstwa uszkodzeń stawu biodrowego (zwichnięć, złamań bliższej nasady kości udowej, złamań szyjki, złamań przezkrętarzowych i podkrętarzowych, złamań krętarzy itp.) – w zależności od zakresu ruchów przemieszczeń, skrócenia, zniekształceń i różnego rodzaju zmian wtórnych oraz dolegliwości subiektywnych:

1. ze zmianami miernego stopnia

5 – 20

2. ze zmianami dużego stopnia

20 – 40

3. z bardzo ciężkimi zmianami miejscowymi i dolegliwościami wtórnymi (kręgosłup, staw krzyżowo-biodrowy, kolano itp.)

40 – 65

146.

Przykurcze i zesztywnienia powikłane przewlekłym zapaleniem tkanki kostnej, z przetokami, ciałami obcymi itp. ocenia się według pozycji 142-145, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w zależności od rozmiarów powikłań o:

5 – 15

Uwaga: Jako wynik urazowego uszkodzenia biodra zgłaszane są często następujące zmiany chorobowe: krwiopochodne ropne zapalenie kości, gruźlica kostno-stawowa, nowotwory, martwice aseptyczne kości, biodro szpotawe dorastających i inne zniekształcenia powodujące zaburzenia statyki. Przy tego rodzaju stanach chorobowych należy szczególną uwagę zwracać na istnienie związku przyczynowego między tymi schorzeniami a wypadkiem.

Udo

147.

Złamanie kości udowej – w zależności od zniekształceń, skrócenia, zaników mięśniowych i ograniczenia ruchów w stawach:

1. z nieznacznymi zmianami i skróceniem do 4 cm

5 – 15

2. z miernymi zmianami i skróceniem do 6 cm

15 – 30

3. ze skróceniem ponad 6 cm i ciężkimi zmianami

30 – 40

148.

Staw rzekomy lub ubytki kości udowej uniemożliwiające obciążenie kończyny – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji, skrócenia i zaburzeń wtórnych

40 – 60

149.

Uszkodzenia skóry, mięśni, ścięgien (oparzenia, przecięcia, pęknięcia podskórne, przepukliny mięśniowe itp.) – w zależności od zaburzeń funkcji itp.

5 – 20

150.

Uszkodzenia dużych naczyń, tętniaki pourazowe – w zależności od stopnia wtórnych zaburzeń troficznych

5 – 30

151.

Uszkodzenia uda powikłane przewlekłym ropnym zapaleniem kości, przetokami, ciałami obcymi, skostnieniem pozaszkieletowym i zmianami neurologicznymi ocenia się według pozycji 147-150, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w zależności od rozmiarów powikłań o:

1 – 10

152.

Uszkodzenia uda powikłane współistniejącym uszkodzeniem nerwu kulszowego ocenia się według pozycji 147-150, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w zależności od rozmiarów uszkodzenia nerwu o:

10 – 65

Uwaga: Łączny stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu ocenianego według pozycji 147-150 i 152 nie może przekroczyć 70%.

153.

Utrata kończyny – zależnie od długości kikuta i przydatności jego cech do oprotezowania

50 – 70

Kolano

154.

Zesztywnienie stawu kolanowego:

1. w pozycji funkcjonalnej korzystnej 0 – 15°

30

2. przy większych stopniach zgięcia lub przeproście powyżej
   -10° (minus 10°) stosuje się ocenę wg pp. a) – zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu za każde 4° odchylenie ponad granicę 15° lub –10° o:

1

155.

Trwałe ograniczenia ruchomości stawu kolanowego w następstwie uszkodzeń samego stawu (uszkodzenia więzadłowe, torebkowe, łąkotek, kości tworzących staw kolanowy itd.) – w zależności od charakteru przykurczu i zakresu ubytku funkcji:

1. utrata ruchomości w zakresie 0 – 40° za każde 2° ubytku ruchu

1

2. utrata ruchomości w zakresie 40° – 90° za każde 5° ubytku ruchu

1

3. utrata ruchomości w zakresie 90^o – 120^o za każde 10^o ubytku ruchu

1

Uwaga: prawidłowo funkcjonalny zakres ruchów przyjmuje się w granicach 0° – 120°.

156.

Inne następstwa uszkodzeń kolana: skrócenie kończyny, zaburzenia osi, stawu (koślawość, szpotawość, ruchomość patologiczna), dolegliwości przewlekłe zapalne, zapalenia ropne, ciała obce, przetoki itp. – w zależności od stopnia

1 – 20

157.

Utrata kończyny na poziomie stawu kolanowego

65

Podudzie

158.

Złamanie kości podudzia – w zależności od zniekształcenia, przemieszczenia, powikłań wtórnych, zmian troficznych i czynnościowych kończyny itp.:

1. ze zmianami lub skróceniem do 4 cm

5 – 15

2. z dużymi wtórnymi zmianami lub ze skróceniem od 4 cm
   do 6 cm

15 – 25

3. ze skróceniem powyżej 6 cm lub bardzo rozległymi zmianami wtórnymi i dodatkowymi powikłaniami w postaci przewlekłego zapalenia kości, przetok, zmian troficznych skóry z owrzodzeniami, stawów rzekomych, ubytków kostnych i zmian neurologicznych

25 – 50

159.

Izolowane złamania strzałki (oprócz kostki bocznej)

3

160.

Uszkodzenia tkanek miękkich podudzia, uszkodzenia ścięgna Achillesa i innych ścięgien – zależnie od rozległości uszkodzenia, zaburzeń czynnościowych i zniekształceń stopy

5 – 20

161.

Utrata kończyny w obrębie podudzia – w zależności od charakteru kikuta, długości, przydatności do oprotezowania i zmian wtórnych w obrębie kończyny:

1. przy długości kikuta do 8 cm mierząc od szpary stawowej

60

2. przy dłuższych kikutach

40 – 55

Stawy skokowe, stopa

162.

Ograniczenie ruchomości i zniekształcenia w stawach skokowych (w następstwie wykręcenia, zwichnięcia, złamania kości tworzących staw, zranień, ciał obcych, blizn itp.) – w zależności od ich stopnia i dolegliwości:

1. bez zniekształceń

1 – 15

2. ze zniekształceniem, upośledzeniem funkcji ruchowej i statycznej stopy

15 – 25

3. powikłane przewlekłym zapaleniem kości i stawu, przetokami, martwicą aseptyczną, zmianami neurologicznymi itp.

163.

Zesztywnienie stawu skokowego – w zależności od ustawienia stopy, zmian wtórnych i powikłań:

1. pod kątem zbliżonym do prostego

10 – 20

2. w innych ustawieniach czynnościowo niekorzystnych

20 – 40

164.

Złamania kości piętowej lub skokowej z przemieszczeniem, zniekształceniem i innymi zmianami wtórnymi: